'Aanpak Cyberpesten' - Klaartje Schungel van Social Media Impact heeft met ons samengewerkt en onze professionals weer frisse informatie en 'tools' gegeven om hiermee om te gaan. Wat is haar tip? Lees snel verder!
Klaartje, vertel eens kort over jezelf!
“Sinds 2011 verzorg ik vanuit Social Media Impact trainingen, ouderavonden en gastlessen op scholen in het basis-, voortgezet onderwijs en MBO. Mijn specialismen zijn mediawijsheid, social media en aanpak van cyberpesten. Rode draad in mijn trainingen is de impact die nieuwe media hebben op onze maatschappij en de vele vragen die ontstaan rondom online gedrag, reputatie, sociale veiligheid op school, privacy en gezondheid. In samenwerking met schoolmaatschappelijk werkers van Schoolformaat heb ik afgelopen maart een training ‘Aanpak Cyberpesten’ gegeven aan de docenten van OnderwijsPost.”
Wat zijn de grootste veranderingen van de afgelopen 10 jaar als het gaat om Cyberpesten?
Jonger, vaker en langer online
“In de afgelopen tien jaar is de intensiteit in gebruik van nieuwe media toegenomen. Door de komst van Wifi en 3G/4G netwerken is het mogelijk om 24/7 online te gaan. Het aanbod aan entertainment op tablets en smartphones is natuurlijk heel erg toegenomen. Kinderen gaan steeds jonger, zelfstandig online. Hierdoor zien we dat online gedoe al in de groepen 4 en 5 begint. Bijvoorbeeld in ‘Clash of Clans’ of in Roblox’, waar kinderen ook met andere spelers buiten hun vriendenkring in contact kunnen komen.
Vanaf groep 6 zien we dat steeds meer kinderen op Whatsapp, Instagram en Snapchat een account aanmaken. Leerlingen op deze leeftijd doen veel online vaardigheden op, maar op dat moment weten ze nog weinig af van online omgangsvormen. Hierdoor komen online gedoe, ruzies en pesten wél geregeld het klaslokaal binnen.”
Grote hoeveelheid informatie en kopieergedrag
“Sociale media en games hebben een leeftijdsgrens, maar in de praktijk wordt hier weinig van aangetrokken. Kinderen krijgen op jonge leeftijd al content te zien, die niet aansluit op hun leeftijd- of ontwikkelingsfase. Ze zijn nog onvoldoende in staat om de aangeboden informatie op waarde te schatten. Dit ontsnapt vaak aan de aandacht van ouders.
Tijdens mijn workshops en trainingen hoor ik van leerkrachten dat kinderen steeds jonger schelden en ‘pranks’ bij elkaar uithalen, die ze onder meer kopiëren van social influencers. Ze zoeken hierin grenzen op, net zoals hun YouTube idolen dat doen. Vaak genoeg zonder zich te realiseren dat ze de grens van online pesten zijn overgegaan. Met de trainingen brengen we die grens in beeld.”
Afgeschermde accounts en groepen
“We zien dat steeds meer leerlingen in afgeschermde groepen met elkaar communiceren. Denk hierbij aan Whatsappgroepen of een apart Instagramaccount voor alleen je beste vrienden of mensen met een gedeelde interesse. Dit is een positieve ontwikkeling, omdat het aangeeft dat jongeren bewuster worden van de reikwijdte en privacy op internet.
Ook hier zien we dat groepen en accounts niet alleen positief, maar ook negatief worden ingezet. Een voorbeeld zijn de ‘expose & beefgroepen’, waarbinnen naaktfoto’s van meisjes en vrouwen worden gedeeld, en roddelaccounts op Instagram. Dit soort accounts zijn niet altijd zichtbaar, waardoor opvoeders niet weten dat dit speelt.”
Victimblaming
“De afgelopen jaren is er steeds meer aandacht voor sexting en het ongevraagd verspreiden van naaktfoto’s. Ik merk tijdens mijn workshops dat steeds meer jongeren en docenten op een andere manier hierover denken. Voorheen was de reactie steevast: “Wat stom dat je een naaktfoto van jezelf maakt of deelt”. Nu merk ik dat er meer genuanceerd over gesproken wordt, wat een eerste stap is in de goede richting. Niet zozeer het versturen van sexy foto’s is het probleem, maar het ongevraagd doorsturen ervan en het victim blamen dat erop volgt. Het enige juiste wat je kunt doen is een naaktfoto die je ontvangt nooit delen of liever direct verwijderen, zeker als het om een minderjarige gaat.”
Wat zie je (heden en toekomst) m.b.t. Cyberpesten op het PO en in het VO?
“Het percentage kinderen dat met online pesten te maken heeft, is niet significant afgenomen in de afgelopen jaren. Het schommelt rond de 10-11%. Ik verwacht dat dit percentage meer gaat afnemen, omdat steeds meer leerkrachten op de hoogte zijn van wat er zich online afspeelt. Ook scholen, zeker in het basisonderwijs, hebben de afgelopen jaren flink geïnvesteerd in de sociale veiligheid van leerlingen door middel van anti-pestprogramma’s.
Er treedt verjonging op onder het onderwijspersoneel. Het voordeel is dat deze groep leerkrachten zelf opgegroeid is met mobiele telefoon en hiermee in hun jeugd zelf ervaren heeft dat leeftijdsgenoten online gepest werden. Je ziet onder jongere leerkrachten een grotere affiniteit met digitale apparaten en ik denk dat dit positief bijdraagt in het contact met leerlingen en het oplossen van online conflicten.
Hetzelfde geldt voor ouders, die zelf ook actief zijn op sociale media en steeds meer voorlichting krijgen over cyberpesten via landelijke media en scholen. Er is meer kennis over en aandacht voor online pesten dan 10 jaar geleden.”
Technologie steeds toegankelijker
“Steeds meer platformen breiden de functies binnen de apps uit. Ze richten zich niet alleen maar op het delen van een foto of tekst, maar bieden ook andere technieken aan. Zo kun je binnen Instagram, Snapchat en Whatsapp heel eenvoudig foto’s bewerken met filters, stickers en teksten. De toegankelijkheid maakt dat de drempel lager is om een foto te bewerken, in positieve of negatieve zin. Ook worden er gratis apps aangeboden om mensen voor de gek te houden. Deze zijn waarschijnlijk met een positieve intentie ontwikkeld, maar worden helaas ook op negatieve manier toegepast. Zoals de apps waarmee je een fake Whatsappbericht of Snap creëert. De voorspelling is dat in de toekomst ‘voice conversion’ en ‘deep fakes’ van hogere kwaliteit bereikbaar worden voor het grote publiek. Dat betekent dat je iemand van alles kunt laten zeggen in een audio of op video, zonder dat diegene die woorden ooit heeft uitgesproken. Nep is hierbij nauwelijks van echt te onderscheiden.”
Sociale veiligheid van leraren
“Een fenomeen dat het laatste jaar meer aandacht krijgt in de landelijke media is de sociale veiligheid van leraren in het VO en MBO. Smartphones en laptops zijn het klaslokaal binnengekomen, er is sprake van een toename van video opnamen van docenten en lessituaties. Die worden online gedeeld. Dit kan enorm uit de hand lopen, zeker als materiaal aangeboden wordt op Dumpert of als de landelijke pers hier hoogte van krijgt. Betrokkenen lopen hierdoor imagoschade op en uiteindelijk levert het alleen maar verliezers op. Het is belangrijk dat scholen voorbereid zijn op situaties waarin docenten ongewenst gefilmd worden tijdens de les en dat ze hier preventief mee aan de slag gaan.”
Jij ondersteunt scholen en ouders bij het onderwerp Cyberpesten, hoe doe je dit precies?
“Doordat ik als spreker zeer regelmatig te gast ben op scholen en zowel ouders, leerlingen als docenten spreek, krijg ik een goed beeld van wat er speelt en welke vragen en zorgen er zijn bij alle betrokkenen. Daarbij helpt het docenten als ze goed op de hoogte zijn van wat er zich afspeelt in de online wereld van jongeren. Zeker als ze met digitale devices in de klas werken. Ik praat hen daarom bij over de meest recente ontwikkelingen en trends. Deze hebben vaak direct of indirect invloed op de sociale veiligheid van leerlingen en docenten op school. Docenten leggen tijdens de workshops praktijksituaties voor, die we bespreken. Zo leren ze van elkaar en krijgen ze handvatten en lesideeën aangereikt. Dit leert ze om te gaan met hun leerlingen en preventief en curatief in gesprek te kunnen gaan over online pesten.
Voor het voortgezet onderwijs heb ik het lespakket Bewust Online ontwikkeld voor mentoren van leerlingen jaar 1 waarbij leerlingen leren reflecteren op situaties die zich online hebben voorgedaan. Het lespakket wordt het hele jaar door aangevuld met korte lessen zodat het materiaal actueel is.”
Welk advies wil je meegeven over Cyberpesten, de bewustwording en preventie hiervan?
“Ik denk dat het belangrijkste is dat scholen in gesprek blijven met leerlingen en op de hoogte blijven van de technologische ontwikkelingen en online interesses van hun leerlingen. Voorlichting en aandacht voor online ethiek is belangrijk. Het is nodig dat leerlingen leren reflecteren op hun eigen online gedrag en dat van anderen. Ik zie hierin een rol weggelegd voor zowel scholen als ouders.
Scholen doen er goed aan om mediawijsheid op te nemen in het curriculum van de school, zodat alle leerlingen dezelfde stof op dezelfde wijze aangeboden krijgen. Dit is de eerste stap in een goed beleid maken voor online communicatie en de aanpak van online pesten. Zo weet iedereen wat er moet gebeuren als het misgaat.”
Voor meer informatie:
www.schoolformaat.nl en www.socialmediaimpact.nl
Ook leuk om te lezen
Altijd op de hoogte
Blijf op de hoogte via onze social kanalen
